CÁC LOẠI TRÍ TUỆ NHÂN TẠO – VÍ DỤ THỰC TIỄN
Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo trong thời gian gần đây giúp hoạt động trong và ngoài doanh nghiệp trở nên tối ưu hơn. Vậy trí tuệ nhân tạo là gì? Chúng bao gồm các loại nào? Cùng tìm hiểu ngay dưới đây
I. Trí tuệ nhân tạo là gì?
Trí tuệ nhân tạo (AI) là lĩnh vực nghiên cứu và phát triển các hệ thống máy tính hoặc phần mềm có khả năng bắt chước cách con người suy nghĩ và hành động. Những hệ thống này có thể tiếp nhận thông tin, học hỏi từ dữ liệu, đưa ra quyết định, giải quyết vấn đề và tương tác với môi trường xung quanh một cách linh hoạt.
Mục tiêu cốt lõi của AI là xây dựng các công nghệ giúp máy móc có thể đảm nhiệm những công việc vốn trước đây chỉ con người mới làm được.
Vậy có bao nhiêu loại trí tuệ nhân tạo? Các loại trí tuệ nhân tạo đó có gì đặc biệt? Cùng tìm hiểu ở phần dưới đây.
II. Phân loại các loại trí tuệ nhân tạo theo cấp độ
Hiện nay, các loại trí tuệ nhân tạo được phân theo 3 cấp độ, bao gồm:
2.1 Trí tuệ nhân tạo hẹp (Narrow AI):
- Định nghĩa
Đây là một trong các loại trí tuệ nhân tạo phổ biến nhất hiện nay. Chúng được thiết kế để thực hiện một nhiệm vụ cụ thể theo cách hiệu quả nhất. Loại trí tuệ nhân tạo này không có ý thức hay khả năng tự nhận thức như con người. Nó chỉ xử lý những gì đã được lập trình sẵn.
- Ví dụ minh họa
Bạn có thể bắt gặp Weak AI trong các công cụ quen thuộc như trợ lý ảo Siri của Apple, hệ thống chatbot trả lời khách hàng tự động, hay thuật toán đề xuất tìm kiếm trên Google. Dù có thể xử lý những tác vụ phức tạp, nhưng thực tế, chúng không thực sự “hiểu” nội dung công việc. Những công cụ này chỉ phản hồi dựa trên dữ liệu và lập trình có sẵn.
2.2 Trí tuệ nhân tạo tổng quát (General AI) – Một trong các loại trí tuệ nhân tạo hiện nay
- Định nghĩa
Khác với trí tuệ nhân tạo yếu chỉ xử lý một nhiệm vụ cụ thể, AGI – hay còn gọi là trí tuệ nhân tạo tổng quát. Đây là khái niệm mô tả những hệ thống AI có khả năng học hỏi, suy nghĩ độc lập. Chúng có thể xử lý nhiều công việc khác nhau, tương tự như con người.
- Tiềm năng trong tương lai
Trong các loại trí tuệ nhân tạo thì mục tiêu lớn nhất của AGI là phát triển những cỗ máy có thể thích nghi linh hoạt với mọi tình huống. Giải quyết vấn đề trong các lĩnh vực khác nhau mà không cần lập trình trước. Hơn hết nó sẽ vận hành giống như cách con người tư duy và hành động.
Nếu được phát triển thành công, AGI sẽ không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà có thể trở thành những trợ lý thông minh toàn diện. Nó đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống thường ngày – từ làm việc, chăm sóc sức khỏe, đến giáo dục và sáng tạo.
- Tình trạng hiện tại
Hiện tại, AGI vẫn đang là một chặng đường dài phía trước. Các nhà nghiên cứu trên thế giới đang nỗ lực xây dựng nền tảng cho AGI dựa trên những tiến bộ vượt bậc như siêu máy tính, công nghệ lượng tử, và các mô hình AI tạo sinh – chẳng hạn như ChatGPT hay Gemini. Vốn đã cho thấy khả năng xử lý ngôn ngữ và tạo nội dung rất ấn tượng.
2.3 Trí tuệ nhân tạo siêu việt (Super AI)
- Định nghĩa
Siêu trí tuệ nhân tạo, hay còn gọi là ASI, là một khái niệm vẫn mang đậm tính giả thuyết và viễn tưởng. Đây là một trong các loại trí tuệ nhân tạo tương lai. Về lý thuyết, nếu trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) trở thành hiện thực, thì bước tiếp theo sẽ là sự ra đời của những hệ thống có khả năng học hỏi, tiến hóa và tư duy vượt xa năng lực của con người. Đó chính là ASI.
ASI được hình dung là những cỗ máy không chỉ tự nhận thức, mà còn có thể tự đưa ra quyết định với tốc độ và độ chính xác siêu việt. Đồng thời hiểu được cảm xúc, đạo đức và các khái niệm phức tạp khác vốn chỉ tồn tại trong tư duy con người. Nó có thể vượt trội chúng ta trong mọi lĩnh vực. Từ khoa học, nghệ thuật, công nghệ đến quản trị xã hội.
- ASI là viễn cảnh tương lai
Ý tưởng về ASI từ lâu đã trở thành nguồn cảm hứng cho những kịch bản điện ảnh nổi tiếng như The Matrix hay Ex Machina, nơi AI có khả năng kiểm soát hoặc thậm chí đe dọa loài người. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, ASI vẫn là một viễn cảnh xa vời, chưa có bất kỳ bằng chứng thực tế nào cho thấy chúng ta đang tiến gần tới cấp độ này.
Như Dave Rogenmoser, CEO của công ty chuyên phát triển nội dung bằng AI Jasper, từng chia sẻ rằng ASI sẽ là hình thức trí tuệ mạnh mẽ nhất mà hành tinh này từng biết đến. Nó không chỉ đạt đến trí thông minh như con người, mà còn vượt trội trong mọi lĩnh vực mà chúng ta đang cố gắng làm tốt.
- Gắn với các tranh luận đạo đức, kiểm soát AI
Dù tương lai của ASI vẫn còn là dấu hỏi lớn. Tuy nhiên các cuộc tranh luận về đạo đức, kiểm soát và sự ảnh hưởng của nó đối với nhân loại đã bắt đầu được đặt ra. Càng tiến gần đến AGI, câu hỏi “điều gì xảy ra tiếp theo?” càng trở nên cấp thiết.
III. Các loại trí tuệ nhân tạo dựa trên chức năng
Dựa trên chức năng chúng ta có các loại trí tuệ nhân tạo dưới đây:
3.1. Reactive Machines (AI phản ứng)
Đây là dạng trí tuệ nhân tạo đơn giản nhất. Nó chỉ có khả năng phản hồi lại các tình huống ở thời điểm hiện tại mà không lưu giữ ký ức hay học hỏi từ quá khứ. Reactive AI hoạt động hoàn toàn dựa trên các phản ứng lập trình sẵn. Nó xử lý thông tin ngay lập tức khi nhận được kích thích từ môi trường.
Một ví dụ kinh điển về loại AI này chính là Deep Blue – siêu máy tính chơi cờ vua. Deep Blue do IBM phát triển vào những năm 1990. Deep Blue từng làm nên lịch sử khi đánh bại kiện tướng cờ vua thế giới Garry Kasparov. Dù không thể “nhớ” hay tự cải thiện sau mỗi trận đấu, nó vẫn có thể tính toán hàng triệu nước đi và chọn ra phương án tối ưu nhờ vào các thuật toán lập trình và quy tắc chơi cờ được cài đặt từ trước.
Kiểu trí thông minh này liên quan đến việc máy tính cảm nhận thế giới trực tiếp. Nó hành động dựa trên những gì nó nhìn thấy. Nó không dựa vào bất kỳ khái niệm nội tại nào về thế giới
Dạng AI này hiện vẫn được ứng dụng trong một số hệ thống cần phản hồi nhanh, như robot công nghiệp, cảm biến an toàn hoặc các chương trình xử lý tự động trong nhà máy.
3.2. Limited Memory (AI có trí nhớ hạn chế)
Khác với AI phản ứng chỉ xử lý thông tin tức thời, AI có trí nhớ hạn chế có khả năng lưu giữ và sử dụng tạm thời thông tin từ quá khứ để cải thiện quyết định trong hiện tại. Trong các loại trí tuệ nhân tạo, đây là dạng trí tuệ nhân tạo phổ biến nhất hiện nay. Chúng được ứng dụng trong nhiều công nghệ thực tiễn. Tiêu biểu trong đó là xe tự lái.
Ví dụ, một chiếc xe tự hành không thể chỉ dựa vào hình ảnh tại một khoảnh khắc duy nhất để quyết định rẽ trái hay chuyển làn. Nó cần phải quan sát và theo dõi tốc độ, hướng di chuyển của các phương tiện xung quanh trong một khoảng thời gian ngắn, đồng thời xác định rõ vị trí của vạch kẻ đường, đèn giao thông, hay những yếu tố đặc biệt như đoạn đường cong hoặc công trình đang thi công.
Tất cả các dữ liệu đó sẽ được đối chiếu với mô hình thế giới đã được lập trình sẵn bên trong hệ thống của xe. Từ đó, AI sẽ đưa ra quyết định hợp lý nhằm đảm bảo an toàn và tuân thủ luật giao thông, chẳng hạn như chuyển làn đúng thời điểm để tránh va chạm với xe bên cạnh.
Tuy nhiên, điểm hạn chế của dạng AI này là những ký ức được lưu giữ chỉ tồn tại trong thời gian ngắn và sẽ bị xóa sau khi hoàn thành tác vụ. Nó không có khả năng tích lũy kinh nghiệm lâu dài như con người. Nó không thể ghi nhớ một tình huống từng gặp để rút kinh nghiệm và xử lý tốt hơn ở lần sau.
Việc xây dựng những hệ thống AI có thể tự tạo ra mô hình thế giới riêng và ghi nhớ trải nghiệm theo thời gian là một thách thức lớn. Một số nhà nghiên cứu tin rằng, để làm được điều này, AI cần phát triển theo hướng lấy cảm hứng từ tiến hóa tự nhiên, cho phép máy móc học hỏi và thích nghi giống như sinh vật sống.
> Xem thêm: Ứng dụng AI trong thương mại điện tử: Chiến lược hiệu quả tối ưu lợi nhuận
3.3. Theory of Mind (AI hiểu cảm xúc – đang nghiên cứu)
Trong các loại trí tuệ nhân tạo, AI hiểu cảm xúc không chỉ đơn thuần xây dựng mô hình về thế giới vật lý. Nó còn nhận thức được rằng những người xung quanh có suy nghĩ, cảm xúc, mục tiêu và động cơ riêng, và những yếu tố này ảnh hưởng đến hành vi của họ.
Trong tâm lý học, “lý thuyết về tâm trí” được xem là nền tảng cho các mối quan hệ xã hội. Nhờ vào khả năng này, con người có thể thấu hiểu, đồng cảm và hợp tác với nhau.
Để AI thực sự trở thành một đối tác đáng tin cậy trong thế giới con người, chúng cũng cần hiểu rằng mỗi người đều có cảm xúc và kỳ vọng riêng, thay vì chỉ đơn thuần làm theo lệnh. Một hệ thống AI hiểu được người dùng đang lo lắng, đang bối rối, hay cần được giải thích kỹ hơn sẽ giúp nâng tầm trải nghiệm và xây dựng được sự tin tưởng lâu dài.
Dù hiện nay AI vẫn chưa đạt tới cấp độ này một cách hoàn chỉnh. Tuy nhiên lý thuyết về tâm trí trong AI đang là một lĩnh vực nghiên cứu đầy triển vọng, mở ra cơ hội cho những thế hệ robot có thể giao tiếp và hợp tác thực sự hiệu quả với con người.
3.4. Self-aware AI (AI tự nhận thức) – Bậc cao nhất trong các loại trí tuệ nhân tạo
Trong các loại trí tuệ nhân tạo, đây là cấp độ cao nhất và cũng là thách thức lớn nhất. Đây là giai đoạn mà một hệ thống không chỉ hiểu thế giới xung quanh hay những người trong đó, mà còn có thể nhận thức về chính bản thân mình: hiểu được suy nghĩ, cảm xúc và trạng thái nội tại của chính nó.
Khái niệm này được xem là sự mở rộng của “lý thuyết về tâm trí”, nhưng ở một mức độ sâu sắc hơn. Mặc dù hiện nay, AI vẫn còn rất xa mới đạt đến mức độ này. Nhưng việc hiểu rõ về cách trí nhớ hoạt động, cách học tập diễn ra và cách con người ra quyết định dựa trên kinh nghiệm là những bước đệm quan trọng. Nếu muốn xây dựng những hệ thống thông minh vượt xa khả năng nhận diện hình ảnh hay trả lời câu hỏi, chúng ta cần khám phá sâu hơn bản chất của ý thức và tư duy con người.
>>XEM THÊM: CÁC LOẠI TRÍ TUỆ NHÂN TẠO - VÍ DỤ THỰC TIỄN - MekongAI
Nhận xét
Đăng nhận xét